Badakigu konposta ez dela sustrato bat, baizik eta gure materia organikoaren deskonposizioaz lortzen dugun ongarri naturala. Baina zein proportzioran komeni da erabiltzea? Galdera honi erantzuteko, duela hilabete batzuk Talaia BHIko Zientzia Aplikatuetako ikasleek experimentu bati… Más
Kaixo ZiSarekideak! Ikasturtea bukatzeko gutxi falta da, eta aurtengo ZiSare proiektua ere bere azkeneko urratsetan dago. Hori dela eta, 3 gauza jakinarazi nahi genizkizuen: 1- Alde batetik, konpostagailura egin dituzuen isurketen datuak jaso behar ditugu,… Más
Udaberriko oporrak atzean utzi eta berriz ere konpostagailuak elikatzea tokatzen da!! Hori dela eta, bihar apirileko kontrola egitera pasako gara. Horretaz gain, 2021-2022 ikasturte honetarako prestatu dugun ziurtagiria utziko dizuegu eskolan ere. Eta beti bezala… Más
Martxoa erdialdean Toki Alai BHI-ko 1.mailako ikasleekin egin genuen laborategi tailerra, guztira 6 talde. Horretarako institutuko laborategia prestatu eta mikroskopioen laguntzarekin aurkitutako zomorroak identifikatu ahal izan zituzten.
«Ez genuen espero hainbeste zomorro desberdin aurkitzea, biodibertsitate handia dago gure konpostagailuetan!!!»
«Hasieran nazka ematen zidan, baina gero oso interesgarria iruditu zitzaidan. Benetan sinestezina da hain animalia txikiak existitzea!»
Apirileko lehendabiziko astean aldiz, Elatzetan egon ginen gure konpostagailuko langileak ezagutzen! Nahiz eta hemen laborategirik ez egon, aretoa laborategian bihurtu genuen, eta bikain egin zuten lan LH5.mailako ikasleek.
Hurrengo astean, udaberriko oporrak heldu dira eta jai egun batzuk ditugu aurretik disfrutatzeko, hala ere, gure konpostagailuko langileek lanean jarraituko dute gu oporretan gauden bitartean! Ongi pasa eta bueltan elkar ikusiko dugu!!
Astelehenean, martxoak 28, ikastetxe guztietatik pasa ginen kontrola egitera eta bakoitza bere erritmora, baina denak primeran ari zarete: konpostagailuak betetzen ari dira, xomorroak ikusten dira, tenperatura altuak lortzen ari zarete (30-45ºC bitartekoak neurtu genituen!!!)…
JARRAITU HORRELA!!
Hala ere, kontrol egunean fruta euliaren presentzia oso nabaria izan zen konpostagailu gehienetan. Behin baino gehiagotan galdetzen duzue euli honen inguruan; ia normala den agertzea, zerbait gaizki egiten ari zareten… Baina lasai egon, guztiz normala da frutaren eulia konpostagailuetan agertzea, are gehiago, onuragarria da, nahiz eta agian pixka bat desatsegina egiten zaizuen haien presentzia handia denean. Gainera, eltxoak ez bezala, euli hauek ez dute inolako gaixotasunik transmititzen.
Zuen zalantzak argitzeko asmoz frutaren euliari buruzko informazio interesgarria jarri dizuegu post honetan.
Zer da frutaren eulia?
Frutaren eulia edo Ozpin eulia (Drosophila melanogaster) intsektu diptero bat da. Izen hori hartzen du deskonposizio-prozesuan dauden frutak jaten dituelako, hala nola fruta helduak eta landareak, eta ozpina ekoizten den lekuetan ere aurkitzen delako.
Itxura eta banaketa
Oso euli txikia da, burua eta toraxa marroi argiak ditu eta sabelaldea ilunagoa da. Ezaugarri nagusia begiak dira, kolore gorri distiratsukoak. Helduek 3-4 milimetro inguru neurtzen dute, hegoak barne.
Mundu osoan zehar zabaltzen da.
Bizi-zikloa
Bizitza laburra duten arren (40-50 egun bitartean), euli txiki hauek oso emankorrak dira, eme batek 2000 arrautza inguru jartzen ahal ditu bere bizitza osoan zehar.
Metamorfosi osoa dute. Arrautza jartzen denetik heldu izatera arteko bizi-zikloa 15-21 egunekoa da soilik, baina baldintza idealetan (29ºC, hezetasuna…) 8 egunetan soilik osa daiteke.
Arrautzak frutaren edo deskonposizioan dagoen beste materia organiko baten azaleratik gertu uzten dira eta larbak 30 ordu geroago sortzen dira.
Larbak deskonposizioan dagoen materialaren gainazalean elikatzen dira, gainazal azido batean, eta 5 edo 6 egunez elikatzen dira, eta, ondoren, elikagai-iturria baino lehorragoak diren eremuetara doaz.
Euli heldua zenbait egun geroago sortzen da, kapulutik irten eta bi egunen buruan itxuratzen da, eta bere bizitza heldu osoan ugaldu daiteke.
Noiz agertuko da?
Konpostagailuaren barruan janari-hondarrak uzten direnean eta material lehorrarekin estaltzen ez direnean agertzen da, emeek arrautzak uzten baitituzte deskonposizioan dagoen materia organikoa aurkitzean. Ingurune azidoak egokiak dira haiek garatzeko, eta, beraz, deskonposizio-prozesu bat (azidoa dena), hezetasun-maila handi bati gehituta, garapenerako foku handia da.
Fruta heldua da gehien erakartzen dituen materia organikoa.
Zer abantaila ditu?
Materia organikoa deskonposatzen laguntzen du.
Gehiegi baldin badaude, zer egin dezaket murrizteko?
Kaixo ZiSarekideok!!
Hurrengo astelehenean, martxoak 28, zuen ikastetxeetatik pasatuko gara martxoko kontrola egitera eta zuen konpostagailuen egoera zein den ikuskatzera.
Material lehorra edo beste edozein gauza behar izan ezkero, jarri gurekin harremanetan eta astelehenean bertan eramango dizuegu!
Ongi izan!!
Azkeneko asteetan laborategi tailer batzuk egin ditugu.
5. mailako gela guztiek egin zuten pasa den martxoaren 10ean laborategi tailerra Talaia eskolan. Begira ezazue bideoa eta ulertuko duzue zenbat gauza interesgarri ikasi zituzten!
Egiluzeko ikasleak ere ibili ziren konposta aztertzen interes handiarekin!
Hemen dituzue argazki batzuk!
Lan honetarako konpostan aditua den pertsona bat eskolaz eskola doa, eta konpostagailuak ongi daudela ziurtatzeaz gain, prozesua martxan dagoela eta arazoak sortu ez direla ziurtatzen du. Horretarako tenperatura, hezetasuna, pH-a, usaina, kolorea etab. neurtzen ditugu. Horretaz gain, ikastetxe batzuetara material lehorra eramateko aprobetxatu egiten dugu ere!
Nahiz eta negua izan eta kanpoan hotz egiten duen, konpostagailu gehienak tenperatura altuak lortzen ari dira. Begira ezazue bideoa eta ikusi noraino igo diren tenperaturak eta nola ateratzen den ur lurruna gure konpostagailuetatik!
Otsailaren 8an, eguraldia lagun, Txingudi Ikastolako 5.mailako ikasleek konpostagailua hustu zuten. Haiek lan egiten zuten bitartean, 1. eta 3.mailako ikasleak gerturatu ziren konposta zer den ezagutzera eta hemendik urte batzuetara egin beharko duten lana ikustera!
Lan bikaina egin zuten 5.mailakoek. Guztira, 60 kilo konpost atera ziren konpostagailutik, eta horietatik 20 kilo, bahetuta. Begira ezazue bideoa eta ikusi zeinen ongi egin zuten lan!
Zorionak eta jarraitu horrela lanean!
ZiSaren parte hartzen duten ikastetxeak konpostagailuak elikatzen hasi ziren ikasturte hasieran. Hilabete batzuk pasa ondoren, gure materia organikoa konpost bihurtu da, baina nola liteke posible hori gertatzea?
Txingudi Ikastolako 6. mailako ikasleek, Talaia Institutuko Ingurumen tailerreko DBH 2.mailako eta Zientzia aplikatuetako 4.mailako ikasleek eta Eguzkitza Institutuko DBH1. mailako ikasleek urtarrilean egindako laborategi saioetan aztertu dute konpostajearen prozesuan gertatzen dena eta bertako bizidunak aztertu dituzte!
Azken bi urte hauetan, pandemia dela eta, hainbat egoera zail eta berri bizi behar izan ditugu hainbat esparrutan, baita gure proiektu xume honetan ere. Hala eta guztiz ere, horrek ez gaitu geldiarazi eta hainbat ikastetxeetan proiektuari gogotsu eta itxaropentsu eutsi diogu.
Hau horrela izanik, aurten, 8 ikastetxek parte hartzen duzue proiektu zoragarri honetan, eta gainera horietatik bat berria dugu, ONGI ETORRI Belaskoenea HLHI! Gainontzekoei, ZORIONAK eta jarraitu horren txukun lan egiten!!
Ikasturte honetan orain arte egindako lanak laburki azalduko ditugu:
JARRAITU EZAZUE HORRELA LANEAN!!!
Esan bezala, ikasturtea aurrera doa eta programan parte hartzen duten ikasleek konpostagailuak materia organikoz elikatuz doaz gutxinaka, baita landa koadernoetan prozesuaren inguruko datuak jasotzen ari dira ere.
Batzuei konpostagailua guztiz betetzeko denbora eman die eta guzti! Horregatik, bigarren bat martxan jarri dugu bestearen ondoan!
Hilabetero bezala, programan parte hartzen duten ikastetxe guztietatik pasa gara kontrola egitera eta dena ongi doala ziurtatzera.
Eta nahiz eta neguan egon eta kanpoan hotz egiten duen… begira zer nolako tenperaturak lortu ditugun konpostagailu batzuetan urtarrilean zehar!!!
Horrek prozesua primeran doala esan nahi du, eta hor barruan dauden ornogabeak goxo goxo daude gure materia organiko guztia deskonposatzen!
Konpostajearen prozesu hau hobeto ulertzeko, gure materia organikoa deskonposatzen dituzten ornogabeen azterketa egiten dugu laborategi tailerraren bitartez.
Urtarrilean bi ikastetxeetan egin dugu tailerra:
Otsailaren bukaeran hilabete honetako kontrola egitera pasako gara, baina bukatzeko ohartxo bat…Hasi landa koaderno digitala betetzen, modu horretan ikasturte bukaeran lanaren erdia eginda izango duzue. Horretarako, gogoratu pasahitza erabiliz sartu behar zaretela materialen atalean eta bertan dagoen artxiboa deskargatu behar duzuela erabili ahal izateko!
Besterik gabe, ongi izan!!
ZiSare Txingudi 